Trong kho tàng ngôn ngữ tiếng Việt, nhiều động từ đời thường đã vượt khỏi phạm vi nghĩa gốc để trở thành biểu tượng trong văn học và nghệ thuật. Một trong số đó là từ “giẫm”. Từ hành động đơn giản là đặt bàn chân lên vật gì đó, “giẫm” đã được các nhà thơ, nhà văn, cũng như ca dao tục ngữ sử dụng để khắc họa hình ảnh giàu ý nghĩa, phản ánh số phận con người và triết lý sống. 1. Nghĩa gốc: từ hành động đời thường “Giẫm” trước hết là một động từ mô tả: đặt bàn chân lên đất, vật thể, hay bề mặt nào đó. Chính sự gần gũi với đời sống lao động – đi trên ruộng, trên cỏ, trên đường – khiến “giẫm” trở thành chất liệu quen thuộc trong văn chương. Trong ca dao, ta gặp những câu giản dị mà đầy hình ảnh: “Chim bay giẫm nát đồng xanh, Người đi giẫm nát tấm tình của em.” Ở đây, “giẫm” không chỉ là hành động, mà còn gợi sự vô tình, thậm chí tàn nhẫn, nhấn mạnh nỗi đau bị hờ hững trong tình cảm. 2. Nghĩa bóng: biểu tượng của sự chèn ép, hủy hoại Trong văn chương hiện đại, “giẫm” thường được dùng như một biểu tượng xã hội. Khi nói “giẫm đạp lên quyền lợi của kẻ yếu”, ngôn ngữ đã chuyển từ hành động thể chất sang hàm ý đạo đức và chính trị. Các nhà văn hiện thực thường khai thác ý nghĩa này để phê phán sự bất công: “Kẻ mạnh thản nhiên giẫm đạp lên giấc mơ của người nghèo.” “Anh ta leo lên bậc thang danh vọng bằng cách giẫm chân lên đồng nghiệp.” Ở đây, “giẫm” trở thành hình tượng tố cáo, gợi cảm giác nặng nề, chua xót. 3. Biểu tượng của sự trì trệ, dậm chân tại chỗ Một hướng khác, “giẫm” lại mang ý nghĩa về sự bất động, thiếu tiến triển. Thành ngữ “giẫm chân tại chỗ” được các tác giả khai thác như một phép ẩn dụ về sự trì trệ trong cuộc sống, công việc, hoặc xã hội. Ví dụ, trong một truyện ngắn phản ánh đời sống nông thôn, tác giả có thể viết: “Làng quê bao năm vẫn giẫm chân tại chỗ, chẳng thay đổi gì ngoài mái đình ngả màu rêu phong.” Ý nghĩa biểu tượng này giàu sức gợi, bởi nó đánh động đến khát vọng phát triển và đổi mới của con người. 4. Sức gợi nghệ thuật: vừa mềm vừa cứng Điều đặc biệt ở “giẫm” là tính lưỡng diện: Khi gắn với “nát”, “đạp”, nó gợi cảm giác thô bạo, áp bức. Khi gắn với “chân tại chỗ”, nó lại gợi cảm giác trì trệ, buồn tẻ. Chính sự linh hoạt này khiến “giẫm” trở thành một công cụ biểu đạt mạnh mẽ trong văn chương, từ ca dao dân gian đến văn học hiện đại. 5. Kết luận: “Giẫm” – từ hành động đời thường đến biểu tượng văn hóa Từ một động từ bình dị, “giẫm” đã vượt ra khỏi nghĩa gốc để trở thành biểu tượng mang sức nặng tư tưởng và nghệ thuật. Nó có thể tố cáo sự chèn ép, phê phán sự trì trệ, hay khắc họa nỗi đau tình cảm. Trong văn chương, mỗi khi “giẫm” xuất hiện, nó đều mang theo sức gợi liên tưởng mạnh mẽ, khiến người đọc cảm nhận được nhiều tầng nghĩa hơn là một hành động thể chất. Xem thêm: https://igiaidap.com/dam-chan-hay-giam-chan/
